De Somme van het Oostfront

Voor het betere Oostfront-herdenken moet je in het gebied tussen Gorlice en Tarnow zijn. Daar vond tussen mei en september 1915 het grote Duits-Oostenrijks-Hongaarse offensief plaats tegen de Russen, vergelijkbaar met de slag aan de Somme in de zomer van 1916. Met dát verschil dat de aanvallende partij in Galicië wél resultaat boekte. De Russen werden uiteindelijk tot wel 160 kilometer Rusland in gedreven. Zo lieflijk als de glooiende heuvels hier zijn, zo bloedig was de strijd. We rijden door een toeristische brochure van Galicië en komen om de paar kilometer een militaire begraafplaats tegen. Het zijn er zoveel dat Rob een selectie heeft moeten maken. Het eerste kerkhofje dat we aandoen is meteen een van de charmantste. Op Kriegerfriedhof 198 liggen 208 Oostenrijk-Hongaren en 104 Russen vredig in de ochtendzon. De zes kerkhoven die we daarna bezoeken zijn ieder uniek in hun soort: Kriegerfriedhof 193 ligt tussen loopgraven en bomkraters, Friedhof 192 heeft een mooie kapel en de Zuckerhut ligt bovenop een steile heuvel. Bij de Zuckerhut zijn veel grafstenen op hun zij gelegd. Geen grafschennis , maar renovatie. Nieuwe smetteloze betonnen zuilen moeten de oude bemoste stenen exemplaren vervangen. Het doet het karakter van de begraafplaats geen goed. Gelukkig resteren er aan de rand van de Zuckerhut in het hoge gras nog verweerde zerken, maar ook zij zullen waarschijnlijk niet ontkomen aan de hersteldrang.

Onderweg naar Gorlice lunchen we bij een pizzeria. Tot grote vreugde van Roger niet onder een van die vreselijke reclameparasols die in Oost-Europa ieder terras in een benauwde circustent transformeren, maar gewoon in de openlucht. In Gorlice bezoeken we het plaatselijke oorlogsmuseum. Althans, dat was het plan, maar het museum is gesloten vanwege onderhoudswerkzaamheden. Na enig doorzeuren krijgen we alsnog toegang tot de kelder waar etalagepoppen de hoofdrolspelers aan het Oostfront verbeelden. De vrij gekomen tijd brengen we door aan Kriegerfriedhof 91. Voor het eerst vandaag bezoeken we ook Duitse soldaten. Gevallenen van Beierse, Pruisische en Pommeraanse regimenten liggen op een heuvel begraven tussen hun Oostenrijks-Hongaarse strijdmakkers. Aan de buitenkant van het kerkhof liggen de Russen. Bij het dorpje Luzna beklimmen we de Honved begraafplaats Luzna-Pustki. Tegen een steile helling liggen overwegend Hongaarse graven zonder naamplaatjes. Weggehaald voor renovatie in het kader van de honderdjarige herdenking? Boven gekomen blijkt ook de ruïne van de kapel weg gegraven te zijn. Bovendien heeft rigoureuze boskap de begraafplaats meer kwaad dan goed gedaan. Volgend jaar zal deze begraafplaats er spik en span uitzien, maar het kerkhof heeft haar mythische karakter er wel door verloren.

’s Avonds eten we aan het marktplein van Tarnow, waar men zich voorbereidt op de 1 mei viering van morgen. In een bar met tv stappen we even terug naar het heden: in de Champions League verliest Chelsky de halve finale met 1-3 van Atlético Madrid.