De Eerste Wereldoorlog in Auschwitz

Het is vandaag precies tien jaar geleden dat Polen toetrad tot de Europese Unie. Bovendien is het de Dag van de Arbeid. En dus heeft heel Polen een vrije dag. Vanuit Tarnow in Galicië rijden we naar de Roomse heerlijkheid Pleβ in Opper-Silezië. Het is een drukte van jewelste in Schloβ Pleβ. Voor aanvang van de Eerste Wereldoorlog was dit barokke slot eigendom van graaf Von Hochberg zu Pleβ. Vanaf 1914 kreeg hij Keizer Wilhelm II met zijn militaire staf over de vloer. Wilhelm was een behoorlijk dominante gast, getuige de rijk gedecoreerde vertrekken in de westvleugel die hij zich samen met Keizerin Augusta Victoria toeëigende. Tussen de vele Poolse dagjesmensen buigen we ons over de dezelfde tafel met stafkaarten waar eens Van Hindenburg, Keizer Wilhelm II en Ludendorff dat deden.

In de buurt van Schloβ Pleβ ligt Auschwitz. Niet direct een plek voor een WO I-reis, maar ook geen oord om zomaar aan voorbij te rijden. Paul en Harm worden afgezet bij Birkenau, Rob en Roger zijn daar al eerder geweest en kiezen voor een alternatief programma. Zij bezoeken als eerste de Judenrampe, het Franse monument van het toenmalige ‘Jodenperron’, Auschwitz Bahnhof-West. Hier arriveerden in de Tweede Wereldoorlog 800.000 Auschwitz-slachtoffers. Om dat te memoreren staat een eenzame wagon op een verlaten spoor. Eromheen kaarsjes, stenen en een blad papier met een boodschap van een Duitse schoolklas. Bij de ingang van het kamp Birkenau was het nog erg druk, hier is niemand. Behalve dan de Poolse vader met zijn dochtertje die aan dit spoor wonen en een oude Franse pastoor. Terwijl het meisje op haar fietsje wegrijdt langs de wagon, klinkt heel in de verte (de wind komt vanuit Birkenau) Joods gezang van een groep bezoekers. In deze serene rust spreken we de Franse pastoor die van oorsprong Tsjechisch is. Hij vertelt ons dat hij Edith Stein nog heeft gekend, de heilig verklaarde karmelietes die vanwege haar Joodse achtergrond moest schuilen in het Nederlandse Echt, maar uiteindelijk toch omkwam in Auschwitz. Hij is hier vaker geweest en is verrast door onze komst: ‘de mensen die ik hier tot nu toe heb ontmoet waren allemaal verdwaald en op zoek naar de ingang van Birkenau.’ We laten hem alleen in zijn gebed.

Vervolgens gaan we door naar Auschwitz III, ook wel Buna-Monowitz genoemd. Het werkkamp bevond zich op een groot industrieterrein, waar onder andere IG Farben en Krupp Stahl hun fabrieken hadden. Opmerkelijk genoeg staat het monument aan de Ulice Chemická, de chemische straat. Wat IG Farben hier achterliet is dus gewoon overgenomen door de Poolse industrie. Maar het wordt absurder. Als we de auto willen parkeren tussen twee vrachtwagens storen we een hoertje bij haar werkzaamheden… Het leven gaat hier duidelijk gewoon door. Het monument voor de 300.000 gevallenen in Auschwitz III bestaat uit vier grote betonnen palen verbonden met prikkeldraad. Daarvoor liggen twee betonnen beeltenissen van kampslachtoffers.

Ons verdere verblijf in Auschwitz wordt gekenmerkt door dat besef dat het leven hier toch vooral onverstoorbaar doorgaat. We zien gelukkige gezinnetjes spelen in een park en rijden langs het plaatselijke voetbalstadion: KS Sola Ocwiecim, opgericht in 1919… De bewoonster van het voormalige huis van kampcommandant Rudolf Höss rooit in de tuin haar groenten. En op 27 en 28 juni treedt Eric Clapton op in het voetbalstadion van Auschwitz.

We sluiten ons verblijf af in de oude stad van Auschwitz. In een parkje staat een monument waarbij een Poolse adelaar tussen twee betonnen zuilen hangt. Navraag leert dat dit beeld de Eerste Wereldoorlog herdenkt! Het is onthuld op 11 november 1998 en vereert het Poolse volk voor de strijd om de Republiek Polen. Even verderop vinden we op het marktplein ook nog een plaquette van de Poolse nationale held uit WO I, commandant Josef Pilsudski. De Eerste Wereldoorlog… We waren hem bijna vergeten!