De Eerste Wereldoorlog is ook maar een oorlog

Als de Oostenrijk-Hongaren zich net zo professioneel hadden voorbereid als Rob dat voor onze reis heeft gedaan, hadden ze die oorlog nooit verloren. Deze ochtend gunt hij ons slechts een paar minuutjes extra voordat we vertrekken met een bomvol programma. Bij de aanpalende Grieks-katholieke kathedraal, die stampvol is met gelovigen voor de zondagsmis, hangen we wat rond bij de ingang. Paul maakt ons wegwijs in de wirwar van geloofsrichtingen die elkaar in L’viv overlappen: Grieks-katholiek, Rooms-katholiek, Russisch/Oekraïns-orthodox, Armeens-orthodox en, vroeger dus, Joods. Hilariteit alom als Rob tramkaartjes wil kopen, maar van het kiosk-vrouwtje verschillende pakjes Oekraïnse sigaretten krijgt aangereikt. De zon kleurt de herenhuizen in deze statige buurt okergeel en maakt van L’viv één grote reclame voor de Habsburgse periode. Aangekomen bij de citadel van L'viv zien we eerst een volledig gerenoveerd bastion en verderop een veel interessantere, stuk geschoten versie. In een derde toren bevindt zich een luxueus hotel, waar we van het uitzicht genieten en koffie drinken.

Als soldaat is het wel handig om te sterven in een slag die gewonnen wordt. Alle militairen die op de militaire Sovjet begraafplaats van L’viv liggen zijn in 1944 en 1945 gevallen. Voor de glorie van de Sovjet-Unie en het Rode Leger dat op weg was naar Berlijn. Op hun graven bloeien (Nederlandse?) rode en gele tulpen. De Sovjet soldaten die hier in 1941 stierven, toen de Duitsers hen overrompelden in operatie Barbarossa, zijn daarentegen in een onbekend massagraaf terecht gekomen. Zo ook hun vaders die in 1915 als Russen verloren van het Habsburgse leger. Alleen een Eerste Wereldoorlog-obelisk herinnert nog aan die strijd. We vervolgen onze speurtocht naar der Grosser Krieg op het Lychakiv kerkhof, het Père Lachaise van L’viv. Hier raken we het spoor van de geschiedenis van L’viv volledig bijster: moderne Oekraïnse graven met cyrillische teksten, Russische grafstenen en Poolse zerken met voor ons leesbaar Latijns schrift liggen kriskras door elkaar. En dan treffen we ook nog Duitstalige graven aan.

Maar waar zijn dan toch die WO I graven waarvoor we hier gekomen zijn? En wat is er in godsnaam in 1863 gebeurd? Een Pools militair ereveld zet ons volledig op het verkeerde been. In het Tsjechisch om opheldering gevraagd (Roger) blijkt het om een veld van oorlogsveteranen uit Lemberg te gaan die deel hebben genomen aan de opstand tegen de Russen in 1863. De strijders van toen worden hier sinds drie jaar geëerd met kersverse graven, door Polen gefinancierd. We zoeken verder, zwetend in de zon, grafheuvel op en af en vinden we een veld met honderden Poolse kruisen. Gevallenen van de strijd tussen de Roden en de Witten, meteen na WO I in 1918 – 1920. De strijd voor een onafhankelijk Polen vond plaats met een beetje hulp van Frankrijk en Amerika, getuige twee herdenkingsbeelden aan beide zijden van het Poolse hoofdaltaar. De Franse en de Engelse teksten zijn (door communisten?) verwijderd en/of niet gerestaureerd. Het laatste militaire ereveld dat we bezoeken is het Oostenrijks-Hongaarse uit WO I. Althans, dat lag er voordat de Russen op dezelfde plek de Habsburgse grafstenen verwijderden om plaats te maken voor hún gevallenen uit de Tweede Wereldoorlog. Een trap leidt langs bruine marmeren platen waarop de namen van Sovjet soldaten staan vermeld. Wat rest is een leeg grasveld met picknickende Lembergers. Als ons één ding op deze begraafplaats duidelijk is geworden, is het dat zij wel andere zaken aan hun hoofd hebben dan stil te staan bij ‘onze’ Eerste Wereldoorlog. Die moet in L’viv concurreren met al die andere zwart omrande gebeurtenissen uit de afgelopen eeuw. Om over de toekomst nog maar niet te spreken.

De tram, waar de haltes in het Oekraïns en Engels worden omgeroepen brengt ons naar het historisch museum van L’viv. Rob is lang bezig met de Sovjet-kassajuffrouw om een stuk of twintig ondertekende entreetickets in ontvangst te nemen (voor elke etage één inclusief foto permit). Het gebouw is een stap terug in de tijd: scheve traptreden, krakend parket en overal de lucht van parketvloerwax. Op de derde verdieping opent het museum met een groot schilderij van de enige WO I slag die werkelijk in Lemberg heeft plaatsgevonden: de herovering van de stad door de Oostenrijkers op 29 april tot en met 1 mei 1915. Wat dat betreft zijn we hier dus op het juiste moment gearriveerd, bijna 99 jaar geleden. We wandelen langs vitrines vol met zwart-wit foto’s en Oekraïnse teksten. Eye openers zijn de afschriften van het Molotov-Ribbentrop pact inclusief handtekeningen uit 1939. Een ander opmerkelijk detail is de moord op de Oekraïnse banneling Jevgen Konovalec (nooit van gehoord) door de KGB in 1938 in … Rotterdam! Zijn graf schijnt nog steeds in Crooswijk te liggen. Tenslotte is het ook goed om te vermelden wat we niet zien in het museum: geen woord over de afslachting van de Lembergse Joden in de Tweede Wereldoorlog.

Voordat we afscheid nemen van L’viv bezoeken we het operagebouw, waar La Traviata wordt opgevoerd. Tijdens de pauze ontvangt Rob een sms-je over de situatie in het oosten van Oekraïne. Die is weer verslechterd en het reisadvies is bijgesteld. Tegelijkertijd kijken we door het raam naar buiten en zien gezinnen flaneren op de levendige boulevard. Vreemde gewaarwording om van een opera te genieten terwijl dit land iedere minuut meer afzakt naar een burgeroorlog. ’s Avonds komen de Eisenbahnerotiker onder ons volop aan hun trekken. Het Centraal Station van L’viv uit 1904 heeft een prachtige entree en de hal waar de treinen aankomen doet sterk denken aan een mix tussen Amsterdam en Haarlem Centraal. Vooral de mahoniehouten telefooncellen en kiosken herinneren aan vroeger tijden. Met een ouderwetse stoomfluit vertrekt onze trein exact om middernacht naar het veilige westen. Dubbel gevoel: wij gaan terug naar onze veilige EU, maar wat staat deze kleurige stad in West-Oekraïne met haar levenslustige bevolking nog te wachten?